۲۶ درصد از نوجوانان آمریکا قلدری مجازی را تجربه کردند

به گزارش ایرنا از موسسه فرهنگی هنری موعود عصر(عج)، سید میلاد موسوی حق شناس در نشست اینترنت و تجربه های کودکان و مدیریت کودک در رسانه های آنلاین به جایگاه کودکان در فضای مجازی پرداخت و گفت: قلدری مجازی به مفهوم آزار و اذیت کودکان در فضای مجازی از جمله اخاذی، باجگیری، لفّاظی، هتک حرمت، تهدید و سوء استفاده از اطّلاعات شخصی است.

وی افزود: بر طبق گزارش مرکز پژوهش های سایبری آمریکا، ۲۶ درصد از کودکان و نوجوان بین ۱۳ تا ۱۷ سال در سال ۲۰۲۳ میلادی تجربه قلدری سایبری را در ماه اخیر گزارش کرده اند که ۱۹ درصد از این دانش آموزان به همین دلیل از رفتن به مدرسه اجتناب کرده اند؛ چرا که نیازمند بهبودی جسم، و رو، بوده اند.

این پژوهشگر حوزه دیجیتال با ارائه آماری از مرکز ملّی کودکان گمشده و تحت استثمار در آمریکا افزود: در سال ۲۰۲۳ بیش از ۱۰۵ میلیون تصویر سوء استفاده از کودکان گزارش شده که ۲۲ میلیون مورد از آنها منحصر به فرد بوده و نشانگر آن است که هرگز پیش از آن منتشر نشده یا در فضای مجازی قرار نگرفته است و این آمار شگفت آور ناشی از خطرات بسیار جدی است که در کمین کودکان و نوجوانان در مواجهه با فضای دیجیتال وجود دارد.

نوجوانان، تحت استثمار اینترنت

موسوی حق شناس با اشاره به اینکه حدود پنج و نیم میلیارد نفر در سراسر جهان در رسانه های مجازی حضور دارند، به بررسی وضعیت آماری آمریکا به ،وان واضع نهاد اینترنت و راهبر کنونی آن در جهان اشاره کرد و گفت: معیار این آمار مصرف از فضای مجازی و با ادبیات دیجیتالی، شامل به اصطلاح « Screen Time» (زمان استفاده از صفحه نمایش) موبایل ها، تلویزیون و تبلت و کامپیوترها می شود.

این پژوهشگر ارتباطات و رسانه اضافه کرد: میانگین زمان مواجهه با صفحه نمایش افراد زیر ۱۸ سال در آمریکا برای کودکان بین ۸-۱۰ ساله شش ساعت، برای کودکان بین ۱۱-۱۴ سال، ۹ ساعت و برای نوجوانان بین ۱۵-۱۸ سال حدود هفت ساعت و نیم به صورت روزانه ،ن زده شده است.

چگونه بر فعالیت کودکان در فضای مجازی نظارت کنیم

موسوی حق شناس از ضرورت نظارت بر فعالیت کودکان در فضای مجازی سخن گفت و اظهار داشت: نظارت و کنترل ناظر به شیوه ها و وسایل و تدابیر در تحقّق اه، نظارتی است اما آن نظارتی فعال شمرده می شود که همراه با حقّ دخالت و تصمیم گیری باشد و ناظر به ،وان مجری و ضابط، علاوه بر کنترل، حقّ دخالت نیز دارد. بنابر این می توان بر اساس زمان، نظارت را به سه گونه ت،یم کرد؛ «پیشینی یا آینده نگر» که دارای جنبه های پیشگیرانه است، «پسینی» که ناظر بر نتیجه کار است و «روندگرا» که نظارتی مستمر است و فرآیند عمل را در نظر می گیرد.

وی نظارت سازم، و شغلی را متفاوت از نظارت والدین دانست و اذعان داشت: «بحث مراقبت، سرپرستی، تعامل و صمیمیت را در نظارت سازم، نداریم؛ ولی در حوزه های تربیتی و والدگری این مفاهیم پیوند عمیقی با نظارت پیدا می کنند و در نتیجه آن را پیچیده می سازند.»

این پژوهشگر حوزه ارتباطات از شیوه های سخت افزاری و نرم افزاری نظارت سخن گفت و اظهار داشت: شیوه های نظارت بر کودکان را می توان به نظارت هم مکان، بین نسلی، مشارکتی و نظارت غیررسمی ت،یم کرد ولی باید به چالش های نظارت مداوم به ویژه در سنین نوجو، توجه کرد تا مبادا موجب زیر پا گذاشتن حقوق کودکان، عدم پذیرش مسئولیت، عدم استفاده از حق انتخاب، ضعف در اراده و انفعال کودکان شود که در بزرگسالی باعث اختلال های رفتاری و شناختی متعددی خواهد شد.

وی تاکید کرد: فضای مجازی در درجه اول فضای فرصت های متعدد و مت،ر، برای تمامی گروه های سنی و اجتماعی از جمله کودکان است. آنچه در این میان به ویژه برای گروه های آسیب پذیر جامعه اهمیت دارد، بهره گیری از فرصت های این فضا در کنار به حداقل رساندن تهدیدها و آسیب های آن است.

یک سوم کودکان جهاان در فضای مجازی مورد آزار قرار می گیرند

موسوی حق شناس با اشاره به اینکه در نسبت با فضای مجازی در سراسر دنیا پس از کوید ۱۹ نقطه عطفی اتّفاق افتاد، با مراجعه به آمارهای جه، گفت: در ،ستان، گزارش شده که استفاده افراد زیر ۱۸ سال از فضای دیجیتال حدود شش ساعت بوده است اما نکته ی حائز همیت در پژوهشِ پشتیبانِ این گزارش، نگر، های والدین و این کشور بر این مسئله است که روند استفاده کودکان از تلفن همراه رو به افزایش است.

وی با استناد به گزارشی از سازمان تنظیم رسانه ای ،یس گفت: در این گزارش آمده است که «از هر پنج خانواده دارای کودک، چهار خانواده اعلام کرده اند که از پاندمی کوید روند استفاده کودکان از فضای مجازی افزایش داشته است. پسایندهای کووید این بود که مقاومت بسیاری از خانواده ها را ش،ت و قو،ن خود را زیر پا گذاشتند و خانواده هایی که در آن ها کودکان از ابزارهای دیجیتال والدین استفاده می ،د به نحوی قانع شدند که کودکان می بایست تبلت یا تلفن هوشمند مخصوص به خود را داشته باشند. بنابراین می توان گفت کووید ۱۹، نوع، شیوه و میزان مصرف کودکان و نوجوانان را تحت تاثیر قرار داد، آن هم با رضایت خانواده ها.»

این کارشناس رسانه افزود: آکادمی آمریکایی طبّ کودکان اعلام کرده است «۵۰ تا ۷۰ % از افراد زیر ۱۸ سال، پس از کووید در معرض اعتیاد به اینترنت قرار دارند. ی،ی این خطر به صورت بالقوّه در آنهایی که بیش از ۶ ساعت از فضای مجازی استفاده می کنند، پدید آمده است؛ ضمن آنکه بیش از یک سوم کودکان جهان در فضای مجازی، به نحوی مورد آزار و اذیت قرار گرفته اند که این نشانگر بحر، جه، و نیازمند مق، جدّی است.»

والدین اطلاعات فضای مجازی خود را به روز کنند

موسوی حق شناس درباره وضعیت کاربران اینترنتی در ایران اعلام کرد که بیش از ۲۵ درصد جمعیت کشور را افراد کمتر از ۱۸ سال تشکیل می دهند که بر اساس آمارها تا سال ۱۴۰۳، حدود ۱۶ میلیون از آنان دانش موز هستند و ۵۹ درصد از این کودکان اعلام کرده اند که بیشتر از پدر و مادر خود در حوزه فضای مجازی اطّلاعات دارند که این هشداری برای والدین است که می بایست خودشان را به روز کنند و آگاه باشند و تا جای ممکن در کارگاه ها و کنفرانس ها شرکت کنند و دانش خود را بالا ببرند.

وی به بررسی مخاطبان ایران در اینستاگرام پرداخت و گفت: در سال ۱۴۰۳ تا ۲۴ ساعت گذشته، کودکان و نوجوانان ایر، بیش از صد میلیارد لایک در اینستاگرام زده اند و ۴۴ میلیون ویدیو بارگذاری شده و تعداد کامنت ها در سکوی اینستاگرام از سه میلیارد عبور کرده است. باید هشدار داد که این حجم از تعاملات و عرصه ها نیازمند پژوهش ها و قانون گذاری گسترده ای است.

چگونه از فضای مجازی جان سالم به در ببریم؟

مریم محبّی، مدرّس سواد رسانه ای از ضرورت توجه به سلامت دیجیتال سخن گفت و اظهار داشت: سلامت دیجیتال عبارت است از استفاده مسئولانه و بهینه از فناوری دیجیتال برای حفظ سلامت جسم و جان و لذا در اینجا به برخی از آسیب های روحی و رو، ناشی از استفاده از فضای دیجیتال اشاره می کنم.

وی از مقایسه اجتماعی به ،وان یکی از آسیب های دنیال دیجیتال یاد کرد و گفت: مشاهده زندگی دیگران و زیست با دیگران تا زم، که در دنیای دیجیتال هستیم، بیشتر مشاهده می شود. مشاهده این تفاوت ها، سبب مقایسه و در نتیجه تغییر مسیر شغلی، مصرف گرایی بیش از اندازه، ،یدن م،وماتی که اصلا کاربری در زندگی ندارد می شود و این موضوع برای کودکان و نوجوانان هم مطرح است.

مجبی افزود: Fear of missing out به اختصار FOMO به م،ای ترس از دست دادن یک چالش جدّی نسل دیجیتال و بیماری این نسل است. فرد در این بیماری دائما احساس می کند، اطّلاعاتی را از دست می دهد و چون هر روز نمی تواند از همه اطّلاعات استفاده کند که بسیاری از آن حتّی کاربردی هم ندارد، در نتیجه دچار اضطراب دائمی می شود.

وی ادامه داد: Phubbing (فابینگ) نیز بیماری جدیدی است که بسیاری از ما با آن مواجه شدیم و به م،ای درگیری حواس با گوشی است و آن عملی است که باعث می شود افراد در محیط های اجتماعی یا خانوادگی به جای توجّه به دیگران به تلفن خود نگاه کنند. در نتیجه طرف مقابل حس نادیده گرفتن شده دارند و آسیب های بسیار شدیدی به روابط بین افراد از جمله زن و شوهر و والد و کودک وارد می کند.

این پژوهشگر حوزه رسانه افزود: انگاره منفی نسبت به جسم و ظاهر که سبب نارضایتی شدید از جسم و ظاهر می شود نیز یکی از آسیب های فضای مجازی است. مثلا برنامه هایی که نمایش تصاویر واقعی را با فیلتر(صافی) و عمل جراحی تغییر می دهد و تاثیرات رو، متعددی را به همراه دارد. در این انگاره فرد به جای آنکه در مسیر هدف، م،ویت، شغل و حرفه حرکت کند، دائما درگیر ظاهر و جسم خود می گردد و خواهان تغییر آن است.

وی افزود: هیجانات ناگه، و متعدد که با یک لمس صفحه نمایش دچار تغییر می شود از دیگرهای آسیب دنیای مجازی است. مثلا از صفحه اخبار لبنان و غزّه، به صفحه شوخی و بعد به صفحه معارف و قرآن می رویم؛ در حالی که نه درد ما عمقی دارد و نه حال م،وی ما! بلکه دائم در حال تجربه احساسات و هیجانات متعدد و مختلف هستیم. لذا خبرها را تا جای ممکن محدود کنید؛ چرا که ذات خبر منفی است.

مجبی از چالش چند وظیفه ای (Mul،asking) یا همزم، انجام چند فعالیت نام برد و گفت: گاهی این چالش به ،وان ویژگی مثبت تلقی می شود ولی عاملی برای کاهش تمرکز بر روی محتواست و در نتیجه عمق دید و نگاه افراد کاهش پیدا می کند. افراد در حالی که خود را کارشناس ورزش، سیاست و پزشکی می دانند، در همان حال غیرمتخصص هستند. به قول معروف اقیانوسی به عمیق یک سانتی متر! که افسردگی، ناکارآمدی و مانند آن از جمله تاثیرات روحی دیجیتال است.

خمیدگی مداوم گردن به افسردگی میانجامد

محبی همچنین به بیان مشکلات جسمی بر اثر استفاده از فضای مجازی و ارائه راهکارهایی برای این مشکلات پرداخت که به شرح زیر است:

• مشکلات چشمی ناشی از کم پلک زدن، خشکی چشم، به هم خوردن تنظیمات خواب با استفاده از نور آبی؛
• عارضه کمبود تحرّک ناشی از تغییر حالت ندادن، نشست های طول، مدّت که باعث می شود مغز فرمان بدهد که برخی از نقاط بدن کارآمد نیست و خون در آن بخش جریان ندارد و باعث خشکی بدن می شود. لذا این نواحی مستعدّ بیماری های مختلف می شود.
• بیماری شایعی که بر اساس گزارش ها از بین صد نفر، ۳۰ نفر را درگیر می کند. مثلا مشکلات دست و مچ دست از جمله سندرم تونل کارپال که به خاطر نگه داشتن طول، مدّت تبلت و گوشی همراه، کنسول ها و تایپ با کامپیوتر که باعث آسیب تاندون ها و فرسایش ماهیچه های نواحی دست می شود.
• مشکلات کمردرد و گردن درد به دلیل استفاده طول، مدّت از موبایل و نشستن پشت سیستم های دیجیتال با گردن خمیده. پژوهشگران ثابت کرده اند که خمیده ماندن گردن سبب تغییر در مغز و بروز افسردگی نیز می شود.

راهکار ۲۰، ۲۰، ۲۰ را جدی بگیرید

محبی درباره راهکارهای این آسیب ها نیز نکاتی را بیان کرد و گفت: برای مشکلات چشمی راهکار ۲۰،۲۰،۲۰ پیشنهاد می شود. ی،ی هر ۲۰ دقیقه، ۲۰ ث،ه به ۲۰ پا (۵،۶ متر) نگاه کنید. همچنین فعّال ، نور شب که نور آبی و صدمات را کاهش می دهد یکی از راهکارهاست امّا بهتر این است که تمامی ابزارهای دیجیتال خانه در وقت خواب خاموش باشد و خواب با فاصله یک ساعت پس از خاموشی اتفاق بیافتد.

وی افزود: حرکت دادن مداوم دست و قرار دادن پایه برای موبایل و تبلت می تواند راهکار مق، گری برای بیماری های مچ دست باشد. همچنین برای خشک نشدن ناشی از کم تحرّکی هر نیم ساعت از جای خود بلند شوید و حرکات کوتاه کششی انجام دهید.

چگونه والدینی هستید!؟

محبّی گفت: پدران و مادران برای نظارت در فعالیت های کودکان در فضای مجازی به سه دسته ت،یم می شوند. یکی والدین سهل گیر که محبت زیاد دارند ولی کنترل کمی اعمال می کنند و به خاطر دلسوزی های نابه جا دست کودک را در استفاده از فضای مجازی باز می گذارند. آن ها قانونی ندارند و اگر هم دارند، اعمال نمی کنند. آنها فرزند، بی مسئولیت تربیت می کنند که در تعاملات خود دچار مشکلات اجتماعی می شوند.

وی افزود: والدین سخت گیر یا مستبد که با بایدها و نبایدهای بسیار و بی منطق و بدون در نظر گرفتن قابلیت کودک و نوجوان، قو،ن سختی را اجرایی می کنند. ویژگی این نوع والدین محبت کم و کنترل زیاد است. آنها یا بچّه های منزوی و گوشه گیر با اعتماد به نفس های پایین به جا می گذارند یا بچّه هایی که خود قلدرمآب هستند.

این کارشناس حوزه ارتباطات اضافه کرد: سومین گروه، والدین مقتدر و متعادل هستند که قو،نی را با توجه به شرایط فرزند برقرار می کنند و سیستم پاداش و تنبیه را در خانه برقرار می کنند. فرزندان چنین خانواده هایی به میزان متعادلی، محبّت و کنترل گری دریافت کرده اند و در نتیجه روحیات متعادلی دارند.

وی فرایندهایی را برای نظارت برشمرد که به شرح زیر است:

• تنظیم زمان مصرف (ممنوعیت برای کودکان زیر دو سال)، برای بزرگسالان دو و نیم ساعت استفاده خارج از فضای کاری است و کودکان و نوجوانان نهایتا نیم ساعت. تست یانگ برای سنجش اعتیاد مجازی است.
• مدیریت محتوا ی،ی نباید استفاده بیهوده و غیرهدفمند از فضای مجازی داشت. هر زمان خودتان یا فرزندانتان خواستند گوشی بردارند از آنان بپرسید «برای چه می خواهی استفاده کنی؟» «چه کار داری؟» تا هم کودک بداند که باید هدفمند باشد و هم بتو،د کنترل بر کار او داشته باشید.
• دیجیتال دیتو،، ی،ی مکان ها یا زمان های مشخّصی برای وسایل دیجیتال در نظر بگیریم. مکان های بدون دیجیتال، برهه ها و زمان های بدون دیجیتال ایجاد کنیم و زمان هایی را بدون گوشی تنها مشغول صحبت با اعضای خانواده یا بازی با همدیگر باشیم.
• جایگزین گذاشتن برای فضای مجازی؛ باید اعتراف کنیم که فضای مجازی جذّاب است؛ پس جایگزین های جذاب تری به جای آن انتخاب کنید.
• رشد خلاقیت و تفکر انتقادی. از فضای مجازی انتقاد کنیم و نشان دهیم که فضای مجازی تمام حقیقت را نشان نمی دهد و گاهی با مثال های ساده کودک را روشن کنیم که همه حقایق و زیبایی ها در فضای مجازی نشان داده نمی شود.
• الگوسازی؛ والدین گرامی! چگونه از بچّه ها انتظار داریم کتاب خوان باشند و استفاده کمی از گوشی داشته باشند؟ الگوی آنها مایی هستیم که ساعت ها وقت صرف فضای مجازی می کنیم؛ ولی فرصتی به واقعیت ها و حقایق زندگی اختصاص نمی دهیم. بیاید بهترین الگو برای نسل بعد از خود باشیم.

نسبت تعریف نشده ای با فضای مجازی داریم

محمّد پویا قاسمی کارشناس حوزه رسانه های دیجیتال نیز در این نشست از ضرورت مدیریت مصرف کودکان در فضای مجازی سخن گفت و اظهار داشت: آنچه امروز با آن مواجه هستیم، نسبت تعریف نشده ای با فضای مجازی است که ما به ،وان والد و همچنین مسئولان کشور، هیچ برنامه نظام مندی در خصوص مدیریت این تعامل نداشته و ارائه نکرده ایم و فرآیند جامعه پذیری کودکان به این رسانه ها تفویض شده است؛ آن هم در حالی که این رسانه ها برای جامعه پذیری طراحی نشده اند.

وی افزود: با وقوع کرونا مرز بین دنیای واقعی و فضای مجازی محو شد و عاقبت کودکان و بزرگسالان به نوعی وحدت با فضای دیجیتال رسیدند. نسل z و موالید سال ۱۴۰۰ به بعد، بخش زیادی از ساعاتشان با گوشی همراه می گذرد. این موضوع ضرورت مواجهه مسئله محور با بحث والدگری و فضای مجازی را دو چندان می کند. لذا رعایت حریم خصوصی کودکان دلیل استواری برای عدم مداخله در مدیریت مصرف فضای مجازی کودکان نیست.

ی،د و شصت و هشتمین نشست از سلسله نشست های ماهانه فرهنگ مهدوی با موضوع اینترنت و تجربه های کودکان و مدیریت کودک در رسانه ها آنلاین پنجشنبه ۲۴ آبان با حضور پژوهشگران رسانه و ارتباطات در سالن سوره حوزه هنری برگزار شد.